............................................................................

बेस कॅंपच्या बरंच आधी बस थांबली. माझी जड बॅग उचलायचं मला जीवावर येत होतं. खूपच थकवा जाणवत होता, पण पर्याय नव्हता. पाठीवर रकसॅकचा संसार उचलून ‘मै बंजारा..’, ‘दिवाना.. मैं चला उसे ढुंढने बडे प्यार से..’ भाव मनात दाटीत चालू लागलो. डाव्या हाताला वेगात, खळखळ  आवाज करत लीडर नदी वाहत होती. लीडर नदीचा जन्म पर्वतांमधला. आकाशाचा फिरोजा रंग आणि अवती-भवतीच्या निसर्गाचा हिरवा रंग स्वतःत शोषून घेत ती वाहत होती. किंचित हिरवा, जास्तीत जास्त फिरोजा रंग आणि फेसाळता शूभ्र रंग, अशी ही त्रिरंगी नदी आपल्याच नादात धावत होती. 

वाहताना खळाळता नाद निर्माण करीत होती. तो खळखळाट  खूप कर्णमधूर वाटत होता. वातावरणात आणखी चैतन्य ओतत होता. प्रवाहाचा हिरवा, निळा रंग हा शेवाळाचा नव्हताच! नदीत कुठेही शेवाळं साचलं नव्हतं. शेवाळाला साचायला संधीच देत नव्हती ती जणू. इतक्या वेगाने जात होती. जगत होती, वर्तमानात राहून मार्ग कंठीत होती. भूतकाळात वा भविष्यकाळात जगताना उदासीनतेचं शेवाळं साचत असतं. ती मात्र हातात नसलेल्या या दोन्ही काळांना फाट्यावर मारून फक्त वाहण्यावर, वर्तमानात लक्ष केंद्रित करत होती. काही मूर्ख लोक तिच्यात प्लास्टिक बॅग्स, वस्तू टाकत होते. भारतीयांची ही खोड सतत शिक्षा मिळाल्याशिवाय जाणार नाही.

मी आणखी समोर पोहचलो, तेव्हा प्रथम आर्मीचं तपासणी केंद्र दिसलं. तिथे मेटल डीटेक्टरद्वारे बॅगेची आणि माझी तपासणी झाली. एका बाजूने खूप तंबू लागलेले दिसत होते. पुढे जवळपास दोन कि. मी. चालल्यावर बेस कॅंपच्या प्रवेश स्थानापाशी पोहचलो. तिथेही खूप आर्मी सैनिक होते. तिथल्या लाऊड स्पीकरवरून सतत सूचना सुरू होत्या. पुन्हा कसून तपासणी झाली आणि आत प्रवेश मिळाला. समोर एक जरा रिकामा भाग असलेला चौक होता. तिथे एका भागात अमरनाथ गुहेपर्यंत जाण्याचा रस्ता, तो किती फूट, काय काळजी घ्यावी यासंबंधी मोठा फोटो आणि फलक लावला होता. दोन मोठया तंबूत पलंगासहित दवाखाना आणि मेडिकल स्टोअर होतं. 

समोर जाताच काही काश्मिरी तरुणांचे तंबूसाठी गळ घालणे सुरू झाले. किती जण आहात.., आमच्या तंबूत सीएफएल लाईट आहे, मोबाईल चार्जिंगची सोय आहे. मी एकटा असल्याने तंबू मिळवताना अडचण होऊ शकते, हा अंदाज होताच. पण कोणतीही अडचण न येता तंबू ठरला आणि मी त्या काश्मिरी मुलासोबत तंबूस्तानाकडे जाऊ लागलो. एकसारखेच दिसणारे खूप सारे तंबू होते. उंचच उंच वृक्षांमध्ये, छोट्याश्या जंगलात तंबू ठोकले होते. ते एक टुमदार तंबूंचं छोटं गावच वाटत होतं. मी त्या काश्मिरी माणसामागे चालत होतो. अनेक तंबू मागे पडल्यावर शेवटी त्याने त्याचा तंबू दाखवला. त्याला ठरल्याप्रमाणे पैसे देऊन पावती घेतली. तंबूत शिरताच मी माझ्या पाठीवरील वजनदार वेताळाला खाली उतरवले. आत दोघेजण होते. ते खूप निवांत बसले होते. जणू या यात्रेचा पूर्वानुभव त्यांच्याकडे होता.

तंबूतील त्या दोघांशी बोलणं झाल्यावर कळलं, की ते बरेच अनुभवी आहेत. त्यांनी काही मौलिक अनुभवी बोल, सूचना दिल्यावर मला मी जम्मूतच केलेल्या एका मोठ्या चुकीची जाणीव झाली. ते म्हणाले, इतकी मोठी बॅग सोबत बाळगून जाणं केवळ अशक्य आहे. त्यापेक्षा इथेच बॅग लॉकरमध्ये ठेवा आणि परत इथेच येऊन बॅग घेऊन जम्मूला परत जा. मला संपुर्णपणे जाणीव झाली मी केलेल्या मोठ्या चुकीची! मी जम्मू बेसकॅंपमध्ये बॅग ठेवली नाही, ही मोठी चूक झाली होती. तेव्हा लक्षात आलं की बहुतेक लोक मोठ्या बॅग्स, सामान जम्मूतच लॉकरमध्ये ठेवून पायी चढण्यासाठी पाठीवर छोटी बॅग घेऊन आले होते. त्याहीपेक्षा मोठा, हिमालयाएवढा प्रश्न हा पडला होता, की मी माझा पाठीवरचा वजनदार वेताळ इथेच ठेवला, तर मला परत इथे यावं लागेल. पण दर्शनानंतर गुफेपासून माझा परतीचा मार्ग पहलगाम नसून बालताल होता. बालताल आणि पहलगामचा दूर दूरपर्यंत संबंध नाही.

काय करावं..? माझी अवस्था पाठीवरील वेताळाने प्रश्न विचारल्याने संभ्रमात पडलेल्या विक्रमादित्यासारखी झाली. पहलगाम ते अमरनाथ गुंफा हा तीन रात्री मुक्काम असलेला दूरचा मार्ग आहे. मी त्या मार्गाने जात होतो. अमरनाथ गुंफा ते बालताल हा फक्त सात ते आठ तासांचा प्रवास आहे, त्यामुळे जवळपास शंभर टक्के पहलगामहून जाणारे लोक बालतालच्या मार्गाने परतीचा प्रवास करतात. यामुळे त्यांचे दोन्ही रस्त्यांवरील प्रवास होऊन वर्तुळ पूर्ण होते. मी ही तेच करणार होतो. परंतु मी जर इथेच पहलगामला माझी वजनदार मोठी बॅग ठेवली तर मला पुन्हा याच दूरच्या रस्त्याने परत पहलगामला यावं लागणार होतं. बॅगरूपी वेताळाला पाठीवरून वर गुफेपर्यंत घेऊन जाणं केवळ अशक्य होतं. तसा प्रयत्न जरी केला तरी मृत्यू शंभर टक्के. 

वेताळाच्या प्रश्नाचं उत्तर दिलं तरी अडचण आणि नाही दिलं तर मस्तकाचे शकलं होणार.  संकटात सापडलेल्या राजा विक्रमादित्याप्रमाणे माझी अवस्था झाली. तेव्हा मी पाठीवर रकसॅक घेऊन जीवावर उदार होण्यापेक्षा जीवावर मोठा दगड ठेऊन, गुफेतील दर्शनानंतर बालताल या छोट्या रस्त्याने सगळ्यांसोबत न जाता दूरच्या मार्गाने परत पहलगाम बेसकॅंपलाच यायचे ठरवले. तंबुतील त्या दोघांनी सुचवल्याप्रमाणे पाठीवरील मोठा वेताळ पहलगामला लॉकरमध्ये सुरक्षित ठेऊन छोटी बॅग विकत घेतली. त्यात अगदी कामाचे गरम कपडे घेऊन चढायचं ठरवलं आणि एक पाठीवरील छोटी हलकी ‘बॅगवती’ घेण्यासाठी मी बाहेर पडलो.

(क्रमशः) 

मोबाइल : ८०८७९ २७२२१ 

ई-मेल : abhijeetpanse.1@gmail.com